Alles is burgerschap. Toch sneeuwt burgerschap onder in coronatijd.

De coronapandemie dwingt ons allemaal om flexibel te zijn. We proberen ons leven opnieuw in te richten binnen het ‘nieuwe normaal’, telkens zoekend naar de grens tussen veiligheid en leefbaarheid. Ook docenten worden gedwongen om flexibel te zijn. Hoe verzorg je goed onderwijs als je half fysiek en half op afstand lesgeeft? Als je niet weet of je school volgende week nog open is? Het zijn grote uitdagingen, waarbij de prioriteit vaak komt te liggen bij de stof van het eigen vak. Logisch, maar juist in deze roerige tijden een gemiste kans.

Dertig schermpjes

Tijdens de eerste golf zaten alle docenten in de overlevingsmodus. Halsoverkop werden Microsoft Teams- en Zoom-accounts aangemaakt. Filmpjes werden opgenomen. Boeken gingen mee naar huis. Opdrachten werden digitaal ingeleverd.

Zo goed en kwaad als het ging werd ervoor gezorgd dat in ieder geval toch de kern van de stof overkwam op de dertig schermpjes, waarvan de microfoon en camera uit stonden. Alles om ervoor te zorgen dat de leerlingen geen grote(re) achterstanden opliepen. Maar er ontstonden gelijk al scheurtjes. Leerlingen en docenten misten het persoonlijk contact, dat niet alleen nodig is voor onze mentale gezondheid, maar zeker ook om echt kennis over te brengen en te begrijpen. De verschillen in de klas werden groter. En hoewel er ook zeker voordelen worden gezien van digitaal afstandsonderwijs, liepen ook veel leerlingen een achterstand op.

Paty, Amerika en de coronacrisis

Intussen staat de wereld niet stil. De moord op Franse docent Samuel Paty houdt leerlingen én docenten bezig, zeker nu ook een Nederlandse collega bedreigd is voor het tonen van spotprenten in de klas. Durf je als docent nog dezelfde lessen te geven als voorheen?

In Amerika woedt intussen een strijd die niet alleen gaat over welke kandidaat wint, maar over de betekenis van democratie. Bijna wekelijks kondigt het kabinet maatregelen aan die de vrijheid van burgers raken. Waar mag de overheid zich wel en niet mee bemoeien? Hoeveel kan er van mensen gevraagd worden? Het zijn allemaal burgerschapskwesties bij uitstek. De vraag is: zijn deze onderwerpen de verantwoordelijkheid van docenten maatschappijleer, geschiedenis en levensbeschouwing? Of zijn het onderwerpen waar alle docenten bij stil zouden moeten staan?

Wie is verantwoordelijk?

Natuurlijk is het logischer om de Amerikaanse verkiezingen te bespreken bij geschiedenis of Engels dan bij scheikunde of biologie. En bij levensbeschouwing en maatschappijleer zijn er misschien meer directe aanknopingspunten om het tonen van spotprenten te bespreken dan bij techniek of aardrijkskunde. Toch is de scheidslijn bij burgerschapsthema’s lang niet altijd zo duidelijk. Wat als een leerling in jouw wiskundeles een andere leerling uitscheldt voor ‘vieze homo’? Wat als er een discussie oplaait tussen twee leerlingen over spotprenten? Kap je die discussie af en verwijs je dan naar een collega? En doe je dat dan omdat je vindt dat het discussiëren over botsende waarden daadwerkelijk niet jouw verantwoordelijkheid is, of omdat je jezelf niet goed genoeg toegerust vindt om het over die onderwerpen te hebben?

Zeker met de nieuwe burgerschapswet op komst, zullen scholen duidelijker moeten invullen wat zij doen aan burgerschap, en wie er verantwoordelijk voor is.

Structurele aandacht

Als Creathlon, makers van educatief materiaal op het gebied van burgerschap, zijn wij van mening dat burgerschap de gedeelde verantwoordelijkheid is van álle docenten. Burgerschap kun je niet afdoen met een lesje of een paar excursies per jaar. Alleen door er structureel aandacht aan te besteden en dagelijks met elkaar in gesprek te gaan over alledaagse – en soms ook lastige – onderwerpen, oefen je in vaardigheden als je mening vormen, naar een ander luisteren, discussiëren en het vergroten van solidariteit.

Praktische tools

Uiteraard bieden we ook handvatten aan in onze digitale tool Goedemorgen. Maandag aanstaande start het thema 'Risico nemen' en staat er een item klaar over het risico van spotprenten tonen in de klas. Praat met je leerlingen over wat spotprenten eigenlijk zijn en of je alle spotprenten moet kunnen maken en tonen. Nog geen toegang? Meld je dan vandaag nog aan.